Διδώ και Αινείας

Μια χορευτική παράσταση βασισμένη πάνω στην ομώνυμη όπερα του Henry Purcell που αφηγείται γεγονότα που αναφέρονται στο τέταρτο βιβλίο της Αινειάδας του Βιργιλίου.

Το έργο αναφέρεται στην επίσκεψη του Αινεία στην Καρχηδόνα, το φοβερό πάθος της βασίλισσας Διδούς για τον ήρωα και το τραγικό θάνατο της βασίλισσας, που δίνει τέλος στη ζωή της όταν εκείνος την εγκαταλείπει, ύστερα από διαταγή του Δία, για να επανιδρύσει την κατεστραμμένη Τροία στη Ρώμη.

Θέμα εξαιρετικά δημοφιλές από την Αναγέννηση, καθώς είναι στενά δεμένο με την καταγωγή της Δυτικής Ευρώπης -αν ο Αινείας δεν εγκατέλειπε τη Διδώ δεν θα είχαμε Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία- αποκτά ιδιαίτερο νόημα στα χρόνια του Henry Purcell, τέλη του 17ου αιώνα, καθώς η Βρετανία προετοιμάζει την επερχόμενη κοσμοκρατορία της.

Είναι η μοναδική όπερα του μεγαλύτερου συνθέτη που γέννησε η Βρετανία και συμπυκνώνει σε κάτι λιγότερο από μια ώρα ένα μεγάλο γνήσιο θέμα, συνδυάζοντάς το με ένα καθαρά αγγλικό ειρωνικό πνεύμα.

Στην παράσταση της Σχεδίας Ομάδας Χορού, υπογραμμίζεται η διαχρονικότητα του θέματος με αναφορές στο ύφος τριών εποχών: της αρχαίας, της εποχής του μπαρόκ και της σύγχρονης εποχής. Το στοιχείο του αυτοσχεδιασμού, που χαρακτηρίζει τη δουλειά της Σχεδίας γενικότερα, δεν απουσιάζει από την παράσταση προσδίδοντας της ιδιαίτερη ζωντάνια.

Παρουσιάστηκε στο θέατρο Σφενδόνη από τις 13 έως τις 23 Δεκεμβρίου 1997 και από τις 14 έως 31 Ιανουαρίου 1998. 

*Αφίσα της παράστασης: Peter Paul Rubens, Aeneas Assisting Dido to Dismount, (1630-33)

Μουσική: Henry Purcell, Διδώ και Αινείας
Χορογραφία: Αναστασία Λύρα
Κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου
Σκηνικό: Αντώνης Δαγκλίδης
Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ
Παραγωγή - Διοργάνωση: Σχεδία Ομάδα Χορού

Διδώ και Αινείας, μια όπερα σε τρεις πράξεις, 1689
Λιμπρέτο: NAHUM TATE
Μουσική ερμηνεία: ENGLISH CHAMBER ORCHESTRA
Μουσική διεύθυνση: ANTHONY LEWIS
Χορωδία: The St. Anthony Singers
Διεύθυνση χορωδίας: John McCarthy
Τραγουδούν: Διδώ: Janet Baker, Αινείας: Raimund Herincx, Μπελίντα:Patricia Clark, Δεύτερη γυναίκα: Eileen Poulter, Αρχιμάγισσα: Monica Sinclair, Πρώτη μάγισσα: Rhianon James, Δεύτερη μάγισσα: Catherine Wilson, Πνεύμα: Dorothy Dorow, Ναύτης:John Mitchinson.

Διεύθυνση παραγωγής: Μαρία Καλλιμάνη, Βοηθός χορογράφου: Κατερίνα Παπά, Φωτογράφος: Τάκης Αναγνωστόπουλος, Μακιγιάζ: Άγγελος Μέντης, Εκτέλεση κοστουμιών: Λίτσα Μιχέλη, Εκτέλεση στρατιωτικών στολών: Άγγελος Φρουλάκης, Εκτέλεση σκηνικού: Σταύρος Γαλανόπουλος, Ηλεκτρολόγος – εκτέλεση φωτισμών: Παύλος Χατζηπαύλου.

Χορευτές

Νατάσα Αβρά ♦ Γιάννης Καβαλιέρος ♦ Αλίκη Κόντζιου – Γούσα ♦ Ελίνα Λογαρίδου ♦ Νίκος Λυμπεράτος ♦ Σπύρος Μπερτσάτος ♦ Γιάννης Ντανάκος ♦ Ελίνα Παπαδοπούλου ♦ Τόνια Πάστρα ♦ Μαρία Πουλάδα ♦ Δημήτρης Σωτηρίου

Διανομή

Διδώ: Νατάσα Αβρά
Αινείας: Δημήτρης Σωτηρίου
Μπελίντα: Ελίνα Παπαδοπούλου
Αρχιμάγισσα: Αλίκη Κόντζιου - Γούσα
Αξιωματικός: Σπύρος Μπερτσάτος
Άρτεμις: Μαρία Πουλάδα
Δεύτερη μάγισσα, Έρωτας, Πνεύμα, Νύμφη: Ελίνα Λογαρίδου
Πρώτη μάγισσα, Έρωτας: Τόνια Πάστρα
Ακταίων: Γιάννης Καβαλιέρος

Εκτός του κεντρικού ζευγαριού, όλα τα μέλη της ομάδας λειτουργούν ως χορός σε τρεις ρόλους: των αυλικών, των μαγισσών και των ναυτών ή των φιλενάδων των ναυτών.

Θέατρο Σφενδόνη, 1998

Σχεδία - Διδώ και Αινείας

• dido001.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido001.jpg

• dido003.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido003.jpg

• dido005.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido005.jpg

• dido006.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido006.jpg

• dido007.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido007.jpg

• dido009.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido009.jpg

• dido010.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido010.jpg

• dido011.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido011.jpg

• dido012.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido012.jpg

• dido013.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido013.jpg

• dido015.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido015.jpg

• dido016.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido016.jpg

• dido018.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido018.jpg

• dido019.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido019.jpg

• dido021.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido021.jpg

• dido022.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido022.jpg

• dido_p01.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido_p01.jpg

• dido_p02.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido_p02.jpg

• dido020.jpg

  https://www.anastasialyra.com/images/works/dido/dido020.jpg

  Διδώ και Αινείας της Σχεδίας Ομάδας Χορού

• Για το έργο και την παράσταση - από το πρόγραμμα της παράστασης

  Το έργο Διδώ και Αινείας είναι βασισμένο πάνω στην ομώνυμη όπερα του Henry Purcell. Τα γεγονότα που αφηγείται αναφέρονται στο τέταρτο βιβλίο της Αινειάδας του Βιργιλίου.

  Ο Αινείας, γιος του Αγχίση και απόγονος της Αφροδίτης, είναι προορισμένος από τους θεούς να ιδρύσει τη Ρώμη. Έχοντας αφήσει πίσω του την κατεστραμμένη Τροία και κατευθυνόμενος προς την Ιταλία με το στόλο του, αντιμετωπίζει περιπέτειες αντίστοιχες με του Οδυσσέα.

  Ύστερα από μια φοβερή τρικυμία την οποία προκαλεί η Ήρα που τον καταδιώκει, καταφεύγει στην Καρχηδόνα. Η Αφροδίτη, για να τον προστατέψει, κάνει την βασίλισσα της πόλης Διδώ να τον ερωτευτεί παράφορα. Μαζί της ο Αινείας ξεχνάει για ένα διάστημα τον υψηλό του προορισμό ώσπου ο Δίας στέλνει οργισμένος τον Ερμή διατάζοντας τον να αναχωρήσει αμέσως για την Ιταλία. Ο Αινείας υπακούει και αναχωρεί κρυφά ενώ η Διδώ, θύμα των θεών, αυτοκτονεί.

  Το συγκινητικό της ιστορίας, η υπέροχη περιγραφή της από τον Βιργίλιο, όπως και η πολύ σημαντική για την ιστορία της Ευρώπης πολιτική διάσταση του δράματος, έκαναν το θέμα Διδώ και Αινείας εξαιρετικά δημοφιλές στην τέχνη, τη λογοτεχνία και τη μουσική, ιδίως από την αναγέννηση και μετά.

  Αν ο Αινείας δεν είχε εγκαταλείψει τη Διδώ δεν θα είχαν υπάρξει η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αλλά ούτε και οι χώρες που την διαδέχθηκαν. Πρόκειται με άλλα λόγια για ένα θεμέλιο λίθο στην ιστορία της Δυτικής Ευρώπης.

  Στην όπερα Διδώ και Αινείας του Henry Purcell συναντάμε μια ενδιαφέρουσα παραλλαγή των γεγονότων με την εισαγωγή των μαγισσών οι οποίες μισούν και θέλουν να καταστρέψουν τη Διδώ. Εδώ είναι οι μάγισσες που παριστάνουν τον Ερμή που δήθεν φέρνει τη διαταγή του θυμωμένου Δία για την αναχώρηση του Αινεία.
  Επιπλέον, εδώ ο Αινείας όταν βλέπει τη φοβερή αντίδραση της Διδούς στην είδηση της αναχώρησης του, προτείνει να παρακούσει τους θεούς και να παραμείνει. Η Διδώ απορρίπτει την προσφορά του.

  Έργο εξαιρετικά δημοφιλές και ασυνήθιστα σύντομο για τα μέτρα του είδους -διαρκεί κάτι λιγότερο από μια ώρα- το Διδώ και Αινείας του Henry Purcell είναι από τα μεγάλα αριστουργήματα της όπερας. Καθώς είναι σε μεγάλο βαθμό δομημένο πάνω στις χορευτικές μορφές της εποχής, προσφέρεται εξίσου για χορό και σήμερα. Η συμπαγής δραματική δομή του αλλά και ο ασυνήθιστος συνδυασμός του τραγικού με το κωμικό που το χαρακτηρίζει κάνουν το Διδώ και Αινείας ιδιαίτερα ελκυστικό για το χορογράφο.

  Στην παράσταση της Σχεδίας Ομάδας Χορού πρωταγωνιστεί το στοιχείο της διαχρονικότητας του θέματος: Τι σημαίνει για μας σήμερα το θέμα μιας ερωτευμένης γυναίκας που αρνείται να κάνει οποιονδήποτε συμβιβασμό. Και επιπλέον: Πώς αντιμετωπίζει κανείς σήμερα ένα αρχαίο θέμα με μουσική της εποχής του μπαρόκ; Τι αντιπροσωπεύει στα πλαίσια αυτά το ζήτημα του ιστορικού στυλ;

  Στο Διδώ και Αινείας της Σχεδίας είναι παρόν το στυλ τριών εποχών της αρχαίας, της σύγχρονης, και ιδίως της εποχής του μπαρόκ. Η μουσική είναι καθοριστική για τη δομή της χορογραφίας.

  Καθώς η Σχεδία ειδικεύεται στον αυτοσχεδιασμό από την στιγμή της ίδρυσής της πριν από δυόμισι χρόνια, το Διδώ και Αινείας περιέχει πολλά στοιχεία αυτοσχεδιασμού παρόλο που πρόκειται για την πλέον αποκρυσταλλωμένη χορογραφία της ομάδας μέχρι σήμερα.

  Η χορογράφος της ομάδας Αναστασία Λύρα είναι γνωστή κυρίως για το έργο της στον αφηρημένο χορό όπως προκύπτει και από την καλλιτεχνική της καταγωγή στον Αμερικάνικο χορό των δεκαετιών του '60 και του '70. Το πέρασμά της σε έργα που βασίζονται στην μουσική -παλαιότερα χορογραφούσε κατά κανόνα στη σιωπή- ή έργα θεατρικότερης κατεύθυνσης, είναι μια πρόσφατη εξέλιξη που έχει ήδη αποδώσει καρπούς ιδίως με το Δάφνις και Χλόη που παρουσίασε το περασμένο καλοκαίρι στο Ζάππειο.

•  Ο «μοιραίος» έρωτας ως δαιμόνιο παίγνιο και ως θείος προορισμός - της Έλσας Ανδριανού

  Η όπερα του Purcell Διδώ και Αινείας συγκροτεί το «μύθο» της με βάση το υλικό της Αινειάδας. Η ερωτική παραφορά της Καρχηδόνιας βασίλισσας για τον τρωικό ήρωα, η συνεύρεση και η ατυχής κατάληξη των ερώτων τους, όπως αναπτύσσονται στο 4ο βιβλίο από τον Βιργίλιο, συνιστούν λογοτεχνική μονάδα αξιοσημείωτης αυτονομίας εντός του έπους και έχουν ανά τους αιώνες αποτελέσει βάση για πάμπολλα έργα τέχνης (εικαστικά, θεατρικά, όπερες), γεγονός που ερμηνεύεται από την υψηλής δραματικότητας διαπραγμάτευσή τους, που παρεισφρύει στην επική αφηγηματικότητα του συνόλου. Στην όπερα του Purcell η δραματικότητα εντείνεται συναρτήσει του είδους (λυρικό θέατρο) και της ιδιαίτερης σχέσης του συνθέτη με το θέατρο και τη σκηνική μουσική (πέρα από το Διδώ και Αινείας, που θεωρείται το αριστούργημά του και η μόνη «πραγματική» του όπερα, ο Purcell ασχολήθηκε με συνθέσεις για θεατρικά έργα και με τις λεγάμενες «ψευδο-όπερες», που έχουν ως βάση το αμιγώς αγγλικό θεατρικό είδος των «Masks»).

  Το λιμπρέτο του Nahum Tate κρατά το βασικό θέμα του μείζονος Ρωμαίου ποιητή μεταποιώντας σημαντικά στοιχεία, τόσο στα ρεάλια και στους χαρακτήρες, όσο και στις απαιτητές αλλαγές μεταγραφής του αφηγηματικού λόγου σε θεατρικό. Η σκηνή ανοίγει με την εξομολόγηση του έρωτα της Διδούς στην αδελφή της Μπελίντα (Άννα στην Αινειάδα), αλλά στο λιμπρέτο η ερωτευμένη αρνείται να αποκαλύψει την αιτία της ταραχής της, που μαντεύει η Μπελίντα, η οποία παρουσιάζει τον ερωτικό σύνδεσμο με τον Αινεία ως ύψιστη ευτυχία για τη γυναίκα Διδώ, προϋπόθεση για την ευημερία του βασιλείου της και ευκαιρία επανασύστασης του τρωικού βασιλείου, χωρίς ωστόσο την ορθολογική κλιμάκωση των αντίστοιχων επιχειρημάτων της Άννας σε προσωπικό επίπεδο, σ' εκείνο των φυσικών δικαιωμάτων στην ευτυχία και στην τεκνογονία και τέλος σε πολιτικό επίπεδο, που στην Αινειάδα απαντούν στις αναστολές της Διδούς, τις σχετικές με την υπόσχεση αιωνίας πίστης προς το νεκρό σύζυγό της Συχαίο. Το στοιχείο της παράβασης ανώτερου χρέους από την πλευρά της βασίλισσας απουσιάζει από την όπερα, ενώ το θέμα της παρακίνησης από την αδελφή σ' ένα μέλλον που αυτή αντιλαμβάνεται, εν αθωότητι, ανέφελο πολλαπλασιάζεται στην ευοίωνη, θριαμβευτική, αντιμετώπιση του χορού, που λείπει από το έπος.

  Παραμένει η παραλληλία της ερωτικής έλξης που εδράζεται στη συγκίνηση για τα πάθη του ήρωα, μοτίβο που απηχεί λεπτότατη προσέγγιση μιας αμιγώς θηλυκής ψυχολογίας, ενυπάρχον στην Αινειάδα, με ενδιαφέρον ανεπτυγμένο παράλληλο στη σαιξπηρική δραματουργία (Οθέλλος), και το οποίο στην όπερα υπογραμμίζει η Μπελίντα, ενώ η Διδώ προσθέτει τα εκ καταγωγής προσόντα του Αινεία (Anchises' valour - Venus' charms) και τη γοητευτική αντίθεση του χαρακτηριολογικού στίγματος (soft in peace - fierce in arms). Η εμφάνιση του ήρωα, παρομοιαζόμενου με θεό από την Μπελίντα (μοτίβο που στην Αινειάδα εμφανίζεται στη σκηνή του κυνηγιού), εισάγει το θέμα ενός ερωτευμένου Αινεία που επιζητεί την ανάληψη των ευθυνών του έρωτός του, ενώ η Διδώ ανθίσταται προβάλλοντας μιαν απαγόρευση της μοίρας (Fate), αρκετά πιο αφηρημένης από το αμείλικτο Fatum του ήρωα της Αινειάδας. Η αντίδραση του Αινεία, που ταυτίζει τη Διδώ με το πεπρωμένο του, τον διαφοροποιεί καίρια από το ρωμαϊκό έπος προοικονομώντας την εντελώς διαφορετική στάση του τέλους.

  Στην Αινειάδα η Διδώ είναι ο ενεργητικός παρτενέρ, ενώ ο Αινείας ανταποκρίνεται κινούμενος από τη θεϊκή συμπαιγνία. Στην όπερα η πρωτοβουλία ανήκει στον άνδρα, ενώ η γυναίκα αίρει τις αναστολές της, πράγμα που δημιουργεί ενδιαφέρουσες ψυχολογικές προϋποθέσεις για την τελική στάση της. Ο Αινείας του λιμπρέτου έχει επίγνωση της πτώσης και της συμβολικής δεύτερης τρωικής καταστροφής (A hero fall and Troy once more expire), όταν εκλιπαρεί την ανταπόκριση της Διδούς, ενώ ο Αινείας του Βεργίλιου εγκαταλείπεται στο πάθος χωρίς να συνειδητοποιεί ότι έτσι εγκαταλείπει την αποστολή της επανίδρυσης της Τροίας στο Λάτιο. Η προβολή από το χορό της θριαμβευτικής ευόδωσης του Έρωτα (Cupid) - που εδώ είναι περισσότερο αγαπητό καλλιτεχνικό μοτίβο του μπαρόκ, παρά πραγματική θεϊκή οντότητα - σε μιαν ειδυλλιακή αρκαδική φύση, ορίζει καίρια διαφοροποίηση από το έπος, όπου η οργίλη και εχθρική φύση είναι οργανικό περιβάλλον του καταραμένου γάμου.

  Η μετατόπιση της σκηνής στη σπηλιά εισάγει το άκρως σημαντικό θέμα των μαγισσών, των οποίων η δράση αντικαθιστά τη συμπαιγνία των θεαινών Ήρας και Αφροδίτης και την καταλυτική παρέμβαση του Διός, που στο έπος πυροδοτεί την επαναφορά του ήρωα στο πεπρωμένο του και το τραγικό τέλος της βασίλισσας. Τα δαιμονικά όντα της κεντροευρωπαϊκής και ειδικά της αγγλικής παράδοσης (αρκεί να θυμηθούμε τις μάγισσες του Μάκβεθ) με την προ-ρομαντική φύση τους, που συνδυάζει το γκροτέσκο, το χιούμορ, τη σκοτεινή φοβογόνα όψη του κόσμου και την ηδονή του κακού, αντιτίθενται στην ολύμπια γαλήνη των θεών της Αινειάδας, που καθορίζουν την πορεία των ηρώων προκειμένου να εξυπηρετηθεί μείζον πολιτικό σχέδιο κοσμικής αναγκαιότητας. Οι μάγισσες της όπερας καταστρώνουν σχέδια καταστροφής αυτοβεβαιώνοντας τη φύση τους, που υφίσταται δια της καταστροφής, υπόκεινται σε πάθη, αν και σε άλλο επίπεδο από των θνητών. Οι θεοί του έπους, ατάραχοι στην αθανασία τους, καταστρέφουν τους θνητούς επειδή επιβάλλεται από το μεγάλο σχέδιο.

  Στο λιμπρέτο οι θεοί είναι απόντες. Παρίστανται ως λογοτεχνικά μοτίβα, των οποίων τη μορφή (In form of Mercury) ενδύονται τα δαιμόνια για να φέρουν εις πέρας το σατανικό τους παίγνιο, που προετοιμάζεται στο σκότος του Βορρά, συνοδευόμενο από τα αναγκαία μοτίβα (κοράκια, θάνατος), πολύ μακριά από το ιλαρό φως της Ιταλίας που συνέχεται από τον λαγαρό θείο γέλωτα. Οι μάγισσες της όπερας είναι μανικές. Στον Βεργίλιο μανική στην παραφορά της είναι μόνο η θνητή Διδώ. Η σπηλιά, που στην Αινειάδα είναι χώρος του δυσοίωνου γάμου, στην όπερα είναι τόπος δράσης του δαιμονικού στοιχείου, που προετοιμάζει τη Βαλπούργεια Νύχτα του Γκαίτε, ενώ ο κεντρικός ρόλος της καταιγίδας του Βεργιλίου εδώ αποδυναμώνεται σε μια σκιά που διακόπτει τη χαρά του κυνηγιού προς τέρψιν των μαγισσών. Ο χώρος του γάμου μετατοπίζεται στην αυλή, όπου επιστρέφουν οι ήρωες με κομβικό στοιχείο την καταιγίδα, αντίστροφα από το έπος, όπου η ίδια η καταιγίδα οδηγεί στο σπήλαιο και στο γάμο. Το στοιχείο συναρτάται με τη «φυσιολατρική» οπτική που κομίζει η Μπελίντα κι ο χορός, όπου τραγικά μοτίβα, όπως του Ακταίωνος δεν είναι πλέον, μετά από τόσους χριστιανικούς αιώνες, ζώντες μύθοι, μα περίτεχνοι λογοτεχνικοί συμβολισμοί.

  Η επανάκαμψη του Αινεία στον προορισμό του διαφοροποιείται καίρια από το αντίστοιχο θέμα της Αινειάδας, καθώς η διπλή εμφάνιση του Ερμή - εντεταλμένου του Διός - εγγράφεται στην άπαξ εμφάνιση ενός παραπλανητικού πνεύματος με την ειδή του θεϊκού αγγελιοφόρου, η άκαμπτη απόφαση του ήρωα του Βεργιλίου να υπακούσει στο θείο πεπρωμένο μετατρέπεται στον Purcell σε παλινδρόμηση δισταγμού, απόφασης και αναίρεσής της, ενώ το δίλημμα σχετικά με τη γνωστοποίηση της αναχώρησης στη Διδώ είναι στην όπερα το πραγματικό δράμα ενός ερωτευμένου, που φτάνει ως την επίρριψη ευθυνών στους θεούς, στάση αδιανόητη για τον Αινεία του έπους. Αντιστικτικά, οι επανειλημμένες απόπειρες της Διδούς του έπους να κρατήσει τον Αινεία, στο λιμπρέτο συμπυκνώνονται σε μια και μόνη αντίδραση: η ερωτευμένη, πληγωμένη από τη σκέψη και μόνο του αγαπημένου της να την εγκαταλείψει, αποκρούει λυσσωδώς τη μεταστροφή του και εμμένει στον οριστικό χωρισμό και στο δικό της τέλος. Στα επίμονα διαβήματα του Αινεία (I'll stay), που προτίθεται να παραβεί τις άνωθεν εντολές, εκείνη αντιτάσσει επιμόνως μία λέξη: Away! Στην Αινειάδα τον σταθερό άξονα αποτελεί ο ασάλευτος Αινείας, στην όπερα ο άξων είναι η ανυποχώρητη Διδώ. Η θηλυκή φύση της, προβεβλημένη με την αντίθεση της Μπελίντας (που απηχεί την ευχερή αισιοδοξία μιας virgo μακράν της δωρικότερης Άννας του Βιργιλίου), ανθίσταται σε οτιδήποτε θεωρεί έκπτωση του έρωτός της κατηγορώντας τον Αινεία ως επίορκο υποκριτή που αποποιείται τις ευθύνες του μεταθέτοντάς τις στους θεούς.

  Η απουσία προσώπων με καίριο ρόλο στο έπος (ο φθονερός θείας καταγωγής αντεραστής Ιάρβας, η ερινυακής όψεως Φήμη, η παραμάνα του Συχαίου που συνδέει τη Διδώ με τον κόσμο των νεκρών), επικεντρώνουν την οπτική της όπερας στα κεντρικά πρόσωπα των εραστών, ενώ ο δικός τους καταστροφικός έρως προβάλλεται πάνω στο φόντο των ελαφρών ερώτων και των εύκολων αποχαιρετισμών που συνδέουν τους συντρόφους του ήρωα με την ακολουθία της βασίλισσας.

  Ο θάνατος της Διδούς περιορίζεται στην τελευταία σκηνή της Αινειάδας, όπου η ερωτευμένη ψυχορραγεί στην αγκαλιά της αδελφής της, υπερβαίνοντας την επώδυνη, μοναχική προετοιμασία με την οποία την προικίζει ο Βεργίλιος και το τέλος επισφραγίζεται, όχι πια με τη λειτουργική παρουσία της Ίριδος ως θείας απεσταλμένης που λυτρώνει τη Διδώ από τον επιθανάτιο ρόγχο, αλλά με τον - δια στόματος χορού - ευειδή Έρωτα που αφήνει άνθη στο τάφο εκείνης «που πολύ ηγάπησεν», ενώ η τρικυμία που θα πλήξει τον Αινεία στο V της Αινειάδας ως φυσική προέκταση του θανάτου της Διδούς, στο λιμπρέτο απλώς προοικονομείται από τις μάγισσες προβαλλόμενη σ' ένα ασαφές μέλλον, που θα μεγιστοποιήσει την ηδονική καταστροφολαγνεία τους.

  Άλλοι καιροί, άλλα ήθη. To corpus των έργων τέχνης λειτουργεί ως παλίμψηστο, όπου επανεγγράφονται αλλοτρόπως τα ίδια θέματα.

  ΕΛΣΑ ΑΝΔΡΙΑΝΟΥ
  Φιλόλογος - Θεατρολόγος

Προετοιμάζοντας την παράσταση

Τα κείμενα που ακολουθούν προέκυψαν από προφορική συζήτηση των συντελεστών της παράστασης και των χορευτών με τον Νίκο Βαλκάνο.

• Αναστασία Λύρα

  Η μουσική για την τωρινή μας δουλειά είναι το κεντρικό, είναι και ο λόγος της παράστασης και εκείνο που μας κατευθύνει όσο αφορά την επιλογή των δομών που την οργανώνουν. Όλες οι ιδιαιτερότητες προκύπτουν μέσα από την ακρόαση της μουσικής - δεν έχεις ανάγκη να την κατευθύνεις. Όλα ενυπάρχουν σ' αυτή κι αυτή σε οδηγεί. Αυτή σου δίνει τα στοιχεία. Το γράψιμο του Purcell οργανώνει μουσικά το χρόνο για παράσταση. Η δουλειά πάνω στη μουσική είναι κατευθυντήρια από άποψη ταξινόμησης στο χώρο, όχι αφηγηματικά ή ψυχολογικά.

  Και εδώ είναι ένα σημαντικό θέμα: έχει να κάνει με το πώς εγώ στην πορεία της δουλειάς μου έχω περάσει από τη σιωπή στη μουσική. Η σημαντικότητα της σιωπής για μια παράσταση είναι μεγάλη. Μέσα στη σιωπή μαθαίνεις πώς να οργανώνεις το χρόνο. Ας θυμηθούμε την εκπαιδευτική γραμμή του Robert Dunn, να ασκούνται οι χορευτές τουλάχιστον ένα χρόνο εν σιωπή, χωρίς μουσική. Φαίνεται, όμως, τώρα πως οδεύουμε στην αποκατάσταση σχέσεων με κάμποσες εποχές της μουσικής, όχι από σκοπιμότητα αλλά από τη βασική ανάγκη που έχει ο χορός για την οργάνωση του χρόνου. Η παράσταση είναι χρόνος. Αυτό η μουσική ξέρει να το κάνει πολύ καλύτερα και χρειαζόμαστε, ακόμα και για την εκπαίδευσή μας, να πάμε σ' όλες τις εποχές της μουσικής για να το δούμε. Είμαστε ακόμα στο ξεκίνημά του. Όπως αναγνωρίζουν και τα παιδιά, αυτό το έργο είναι ένα προχώρημα, μια εξέλιξη προς μια κατεύθυνση που δεν είχαμε μέχρι τώρα, και η οποία πάλι καθορίζεται από τη μουσική. Δεν μπορούσε αυτή η μουσική να δουλευτεί με τέτοια έκταση αυτοσχεδιασμού που είχαν οι μέχρι τώρα παραστάσεις. Είμαστε υποχρεωμένοι να προχωρήσουμε, και είναι χαρακτηριστικό ότι αυτή η αλλαγή δεν γίνεται δίχως αντιστάσεις. Ακόμα είναι στην πορεία, δεν μπορώ να πω πολλά πράγματα, είναι σημαντική στιγμή.
  Όταν έχεις ένα τόσο μεγάλο έργο ν' αντιμετωπίσεις, μια εκδοχή είναι να διαμορφώσεις ένα πλαίσιο και ν' αφήσεις ν' ακουστεί η μουσική, σε μια ιστορική εκτέλεση, ως αυτόνομη ακρόαση, δίνοντας απλώς κάποια κλειδιά γι' αυτό.
  Σε μια τέτοια μουσική, η παρουσία των χορευτών μπορεί να λειτουργεί ως πρίσμα που διαθλά τη μουσική, αλλάζει και επανακατευθύνει το νόημα, δίνοντας διαφορετικές γωνίες λήψης.
  Η μουσική σε διαποτίζει και σε ξαναπλάθει σε σχέση με τις αντιστάσεις που έχεις - τεχνικές μανιέρες, συνήθειες κ.λπ. - και μέσα από τον αυτοσχεδιασμό σε κάνει να τα διαπεράσεις. Δεν λειτουργεί συμπληρωματικά ή διακοσμητικά, αλλά ως αφετηρία γι' αυτό που γίνεται. Ούτε καν σε ισοτιμία, ο χορός ως διάσταση της μουσικής, εργαλείο που την καθιστά ορατή στο χώρο, ενθαρρύνοντας μια γενναιόδωρη σχέση μ' αυτήν.
  Άρα επαναπροσεγγίζει κανείς την αρχετυπική σχέση του παραδοσιακού χορού με τη μουσική. Κι αυτό εδώ λειτουργεί ως αντιδάνειο με τη Δύση: να ξανάρχεται από κει αυτή η σχέση της κλασικής μουσικής φόρμας με το χορό, όταν σ' εμάς διακόπηκε η παράδοση από την αρχαϊκή καταγωγή της μουσικής.
  Η κινησιολογική δουλειά, η παραγωγή των εικόνων, είναι μια αρκετά σύνθετη δουλειά. Για να πιάσουμε την πιο απλή της διάσταση, είναι το πώς ενθαρρύνεις την καθαρότητα, την ευκρίνεια, και πώς αυτό μπορεί να είναι μεταδόσιμο είτε ως τοποθέτηση στο χώρο είτε ως αποκρυστάλλωση της άποψης που έχουν τα παιδιά γι' αυτό που κάνουν. Να ξέρουν απλά ποια είναι η αργή και ποιο το τέλος, να συνειδητοποιούν το ιστορικό στιλ που προσδιορίζει η μουσική και πάνω στο οποίο επενδύουμε. Δεν υπάρχει από πριν συγκεκριμένο οδηγητικό μοντέλο. Δουλεύω πάντα με το υλικό που προτείνουν οι χορευτές. Το σταθερό και ενοποιητικό στοιχείο είναι ότι εγώ έχω μελετήσει τη μουσική κι αρχίζουμε με μια δομή στο χώρο και το χρόνο από την πρώτη κιόλας πρόβα. Το πώς θα σταθούμε και θα κινηθούμε στο χώρο είναι από την αρχή καθορισμένο. Υπάρχει ένα αρχιτεκτονικό πλάνο για την παράσταση. Οι μορφές της κίνησης είναι δικό τους ζήτημα. Εγώ θα τις υποστηρίξω, θα τις ξεκαθαρίσω, θα τις επεξεργαστώ και θα τις εξελίξω, σε μια σύνθετη διαδικασία. Ακόμα και τα αυτοσχεδιαστικά μέρη, που είναι πολλά, προκύπτουν στην τελική τους μορφή μετά από τόσες οδηγίες σαφείς και συγκεκριμένες, που τελικά κάθε μέλος της ομάδας που έχει ζήσει την προετοιμασία θα μπορούσε θεωρητικά να αναβιώσει το σύνολο της παράστασης.
  Κάνοντας το αρχικό πλάνο για την παράσταση, καθόρισα σχεδόν εγκεφαλικά ότι θα το προσεγγίσουμε διαχρονικά, με αναφορά σε τρεις εποχές: τη σύγχρονη, και συγκεκριμένα το μιούζικαλ του '60 και του '70 (ναύτες κ.λπ.), γιατί υπάρχει αυτό μέσα στο έργο, το αρχαϊκό που το επικεντρώσαμε στο κεντρικό ζευγάρι και το μπαρόκ που βγαίνει κατευθείαν από τη μουσική. Στην πράξη, είναι χαρακτηριστικό ότι αυτό που βγαίνει πιο εύκολα απ' όλα είναι το μπαρόκ, γιατί επιβιώνει κι έχει αναπτυχθεί στη γλώσσα του κλασικού χορού. Έτσι έβγαινε στις πρόβες και δεν πήγα κόντρα σ' αυτό.
  Αλλά το υφάδι που διατρέχει την παράσταση και είναι στοιχείο ταυτότητας της δικής μου προσέγγισης και της δουλειάς της ομάδας είναι οι αργοί χρόνοι καθεαυτοί. Πολύ πιθανό είναι το στοιχείο που έρχεται από την Ανατολή. Υπάρχει στον αέρα τα τελευταία χρόνια και περνάει πολύ φυσικά μέσα στην παράσταση. Αντίθετα, το στιλ της κίνησης είναι εδώ πολύ φορμαρισμένο κι έχει να κάνει με την ευρωπαϊκή ιστορία. Είναι σημαντικό ότι αυτή η μουσική μπαρόκ επιτρέπει τους αργούς χρόνους πράγμα που δεν θα συνέβαινε μ' ένα έργο της κλασικής περιόδου. Έχει μια συγγένεια με το μπαρόκ και το ανακαλύπτουμε τώρα. Έτσι, κι αλλιώς η αργή κίνηση βρίσκεται στη βάση όλης της πορείας και της δουλειάς μου και είναι, επίσης, ένα είδος μικροσκοπίου για να βλέπεις τα πράγματα.
  Το στοιχείο του κλασικού χορού δεν είναι ίσως καινούριο στη δουλειά μου. Εκείνο, όμως, που είναι καινούριο είναι η αφήγηση. Είναι κάτι που με έχει συναρπάσει, να δουλεύω τις τεχνικές της αφήγησης. Κι εδώ είναι που μου λένε οι φίλοι ότι μπαίνω σε χωράφια άλλων. Δεν το κάνω επίτηδες. Απλά, απέναντι στις αντιλήψεις για χοροθέατρο, ταμπλό βιβάν, αναπαράσταση πινάκων και καρτουνίστικη παντομίμα, διατηρώ την κοινωνικότητα του χορού στην παραδοσιακή σχέση.
  Ένα άλλο μεγάλο θέμα σχετικό μ' αυτό το έργο είναι πόσο αριστοτεχνικά συνδυάζει το τραγικό με το κωμικό και ειρωνικό στοιχείο. Η άνεση στην εναλλαγή των σκηνών που κυριαρχεί το ένα ή το άλλο είναι συγκλονιστική, όπως και το χτίσιμο του συνόλου με τη διαδοχή αυτών των μερών.
  Το θέμα του έργου είναι μεγάλο, στη βάση της ιστορίας της Δυτικής Ευρώπης. Είναι η δημιουργία του δυτικού, ρωμαϊκού κόσμου από έναν ευγενή της Ανατολής. Μ' αυτό ο Βιργίλιος δίνει, επίσης, αριστοκρατική καταγωγή στους Λατίνους. Μόνο που αυτή η πορεία συντελείται με τη συντριβή μιας βασίλισσας που κι αυτή έρχεται από την Ανατολή, από τη Φοινίκη. Μπορούμε, επίσης, να δούμε τη Διδώ ως Καλυψώ: μόνο που αν ο Οδυσσέας δεν επέστρεφε από κει δεν θα άλλαζε η ιστορική πορεία, ενώ αν δεν έφευγε ο Αινείας από την Διδώ δεν θα γεννιόταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Για τη γέννηση του έργου σημασία έχει ακόμα το πολιτικό πλαίσιο και την εποχή του Βιργιλίου αλλά και την εποχή του Purcell όταν τα στρατεύματα της Αγγλίας βρίσκονται σε εποχή επεκτατικότητας.

• Ελευθερία Ντεκώ

  Μ' αρέσει πολύ να φωτίζω χορό. Να ζωγραφίζω με φως τις κινούμενες εικόνες, άλλοτε με έντονες ή ήπιες αποχρώσεις-άλλοτε με λιτότητα κι άλλοτε πιο πληθωρικά-άλλοτε με πειθαρχία στο ύφος κι άλλοτε με επαναστατικότητα και αντί- θεση να δημιουργώ οπτικά ξαφνιάσματα με τις φωτιστικές εναλλαγές ή ν' ακολουθώ διακριτικά τη χορευτική δράση κι άλλοτε να πειραματίζομαι με αυτοσχεδιαστικές δομές στην εκτέλεση των φωτισμών κατά τη διάρκεια της παράστασης. Η "Σχεδία" (με την οποία συνεργάζομαι από την ίδρυσή της) δεν χρησιμοποιούσε ως τώρα σκηνικό, έτσι ήταν οι φωτισμοί που δημιουργούσαν σκηνικό χώρο. Σ' αυτή την παράσταση της ομάδας για πρώτη φορά υπάρχει σκηνικό. Η πρόκληση, λοιπόν, είναι οι φωτισμοί να λειτουργούν ως προέκταση του σκηνικού να παίζουν μαζί του, να "συνομιλούν", να λειτουργούν αυτόνομα ή συμπληρωματικά, στην "υπηρεσία" βέβαια του "Διδώ και Αινείας".

• Αντώνης Δαγκλίδης

  Κάθε σκηνικό είναι τελικά αποτέλεσμα διαφόρων συνιστωσών προθέσεων. Άλλες απ'αυτές είναι εμφανείς και άλλες είναι δυσδιάκριτες, συγκαλυμμένες και πολλές φορές όχι πολύ συνειδητές. Εμφανής στόχος ήταν σίγουρα να ανταποκριθεί το σκηνικό στις απαιτήσεις της χορογραφίας όσο αφορά την οργάνωση του χώρου, την ανάδειξη μιας χαριτωμένης συμμετρίας. Επίσης, το να βρεθεί μια διακριτική σχέση με την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εικόνα του σκηνικού χώρου του θεάτρου Σφενδόνη, εικόνα που θέλαμε να τη διατηρήσουμε και όχι να την κρύψουμε. Τις περισσότερο δυσδιάκριτες προθέσεις ας τις ανακαλύψουμε - αν βεβαίως αξίζουν για να τις ανακαλύψουμε.

• Νατάσα Αβρά

  Σ' αυτή την παράσταση δουλεύουμε γενικά ενάντια στη δραματοποίηση, που μπορεί να βγει και πολύ εύκολα. Αυτό ξεκίνησε από παλιότερα, ήδη από τη σόλο παράστασή μου πάνω στα τραγούδια του Purcell. Είναι κατά κάποιον τρόπο πάνω σ' ένα δρόμο που εξελίσσεται. Σχετικά με τον ρόλο μου, ξεκίνησα να διαβάζω Αινειάδα και να ακούω τη μουσική από το καλοκαίρι. Προχώρησα μέσα από τον αυτοσχεδιασμό, πάνω στον οποίο έγιναν παρεμβάσεις από την Αναστασία. Νομίζω ότι η κίνηση μιλάει από μόνη της μέσα από όποιο στιλ κι αν περνάει. Έτσι, με τη νοοτροπία και τα μέσα που έχω κατακτήσει τόσα χρόνια που δουλεύω αντιμετωπίζω κι αυτό το έργο. Εδώ, όμως, σε σχέση με τη μουσική, είναι λίγο δύσκολα τα πράγματα. Δεν μπορείς, για παράδειγμα, να αγνοήσεις τις δύο άριες, που είναι και τα σόλο. Ο μόνος δρόμος είναι να το δει κανείς με ευαισθησία και να κρατά μια απόσταση που ισορροπεί την κίνηση με τη μουσική. Υπάρχουν, βεβαίως, αρκετές στιγμές που πρέπει να πατάς ακριβούς πάνω στη μουσική και το λιμπρέτο. Αυτό που είχα κεντρικά να αντιμετωπίσω ήταν η προσωπικότητα της Διδούς. Δεν θέλω να γλιστρήσω σε ρόλο ηθοποιού αλλά να υλοποιήσω τον ρόλο και τις διαστάσεις του μέσα από την κίνηση. Μερικές φορές, στη διάρκεια των δοκιμών, μπορεί να μου έβγαινε μια δραματική ερμηνεία του ρόλου, χωρίς να το επιδιώκω, απλά καθώς αφήνομαι στη ροή της μουσικής και την εξέλιξη του ρόλου. Θεωρώ την παράσταση σταυροδρόμι πολύ σημαντικό για την ομάδα. Έχοντας δουλέψει με την Αναστασία τόσον καιρό, νομίζω πως ξέρω τις απαιτήσεις της κι ως πού μπορεί να φτάνουν, πράγμα που το σύνολο των παιδιών ίσως να μην το έχει μάθει, καθώς συμμετείχαν στις προηγούμενες πολυπρόσωπες δουλειές χωρίς προσωποποιημένες απαιτήσεις. Εδώ η ομάδα δούλεψε με διαφορετικό τρόπο, λιγότερα άτομα, ίδιες απαιτήσεις από όλους. Επίσης, σ' αυτή τη δουλειά ζητάει ως χορογράφος αυτό που πιστεύει, αλλά δίνει μεγάλα περιθώρια χωρίς να απορρίπτει τίποτα στις πρόβες, δέχεται όλων των ειδών τις νοοτροπίες και απόψεις, τον προσωπικό δρόμο του καθενός.

• Αλίκη Κόντζιου - Γούσα

  Η παιδεία μου στο χορό είναι κλασσική και σύγχρονη. Ήδη από τη συμμετοχή μου στην ομάδα της Βάσως Μπαρμπούση έχω μάθει να λειτουργώ με προγραμματισμένο αυτοσχεδιασμό. Με την Αναστασία έχω βρει πολλά πράγματα για τον εαυτό μου και νιώθω ότι έχω ωριμάσει περισσότερο στην κίνηση. Η εμπειρία με την τωρινή παράσταση ήταν τρομερή: παλιότερα λειτουργούσαμε μόνο αυτοσχεδιαστικά, σε πολυπρόσωπες ομάδες, με δοσμένο μόνο το χώρο ενώ κινησιολογικά όλα παίζονταν. Εδώ η Αναστασία χορογραφεί και την κάθε απλή κίνηση. Όλα είναι χορογραφημένα, και μάλιστα όχι με σύνολα κωδικοποιημένων κινήσεων όπως στον κλασικό χορό. Μπορεί μια απλή γκριμάτσα να χρειάζεται να αναπτυχθεί και να φορμαριστεί. Όλα αποκρυσταλλώνονται, βεβαίως, σε μια διαδικασία που αναπτύσσεται με τον αυτοσχεδιασμό. Και είναι καταπληκτικό να νιώθεις ότι στα πλαίσια μιας τόσο σημαντικής όπερας αφήνονται περιθώρια αυτοσχεδιασμού.
  Ο ρόλος μου ως αρχιμάγισσα είναι ο δυσκολότερος που είχα σ' όλη μου την καριέρα. Έχει έναν πολύ σημαντικό ρόλο, σχεδόν πολιτικό, μέσα στο δράμα, καθώς είναι αυτή που, καθοδηγημένη από τους Θεούς, δίνει την τελική λύση για να δημιουργηθεί η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Τώρα μάλιστα κατάλαβα και τι σημαίνει ηθοποιός. Στην αρχή τρόμαξα πώς μπορώ να κάνω την κακιά μάγισσα εγώ που δεν μπορώ να είμαι κακιά. Όταν κατάλαβα ότι έπρεπε να είμαι αυστηρή, με πολιτική αποστολή από τους Θεούς, μπόρεσα να μπω στο ρόλο.
  Η Αναστασία με έμαθε πώς να αφαιρώ κινήσεις και με μια απλή έκφραση ή στάση του σώματος να ερμηνεύσω τη μάγισσα. Αυτό που με καθοδηγεί είναι η μουσική και το λιμπρέτο. Αυτή η μουσική που είναι ένα δέος με οδηγεί να αποκαλύψω με απλές κινήσεις τον πυρήνα που ρόλου. Σε μια σχέση όπου δεν χορεύουμε με τη μουσική αν και υπάρχουν σημεία όπου πατάμε με απόλυτη ακρίβεια σ' αυτήν, ακόμα και στην ακινησία μας, όπου ακούς τον εαυτό σου εσωτερικά, βρίσκεις τη σχέση και μετά όλα είναι εφικτά. Θεωρώ την παράσταση πιο ώριμο και πιο επαγγελματικό σημείο στην εξέλιξη της ομάδας, γιατί νιώθουμε ο καθένας την προσωπική ευθύνη για τον ρόλο του.

• Γιάννης Καβαλιέρος

  Εγώ που είμαι ο μικρότερος της παράστασης ίσως αντιμετώπισα και τα περισσότερα προβλήματα να προσαρμοστώ στο ρόλο. Ηταν πολύ διαφορετικό το έργο από την παιδεία που έχω και ως χορευτής και ως ηθοποιός. Αυτό που με ενδιαφέρει και μου έμεινε από όλο το έργο είναι η δύσκολη πορεία να φτάσουμε σ' αυτό που θα δείτε πάνω στη σκηνή. Η Αναστασία είχε να κρατήσει και τις σταθερές και καθαρές γραμμές που είχε για την όπερα αλλά και να περάσει τις προσωπικές αξίες του καθενός μας και να τις εντάξει σ' αυτό το πλαίσιο. Έτσι, έχει μεγάλη αξία το πώς συνταιριάζεται ο προσωπικός δρόμος και η ατομικότητα του καθενός με το τελικό σύνολο. Κατάφερε να μας βγάλει μέσα από αυτό που είμαστε και να μας βάλει σε μια άλλη πειθαρχία. Κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση των ρόλων παίζει η μουσική και το λιμπρέτο (εγώ ως ηθοποιός πάντα αναζητούσα στο χορό ένα στόρι να με στηρίζει δραματολογικά). Είναι και τα δυο τόσο δυνατά και οι εντάσεις τόσο καθαρές που σε πηγαίνουν από μόνα τους στην κάθαρση που εκφράζεται με τον θάνατο της Διδούς. Εναπόκειται σε κάθε θεατή να αφεθεί και να βιώσει το δράμα της Διδούς που βιώνουμε όλοι
  στη σκηνή, μέσα από τα δικά του ακούσματα, ερεθίσματα, βιώματα και εμπειρίες.

• Ελίνα Λογαρίδου

  Για μένα το "Διδώ και Αινείας" ήταν μια πρόκληση. Έπρεπε να συνδυάσω την προσωπική μου κίνηση αρμονικά με αυτή των υπόλοιπων συντελεστών, και αυτό να γίνει μέσα στα όρια που είχε θέσει η Αναστασία για το έργο. Απαιτήθηκε πολύπλευρη αντιμετώπιση. Έπρεπε να προσεγγίσουμε το κομμάτι εκφραστικά, κινητικά, μουσικά και ταυτόχρονα να λάβουμε υπόψη την ιστορική του βαρύτητα, κάτι που δεν ήταν εύκολο εξαρχής αλλά κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον μας στη διάρκεια των δοκιμών. Ελπίζω να το βρει εξίσου ενδιαφέρον και το κοινό.

• Νίκος Λυμπεράτος

  Είναι η τρίτη συνεργασία μου με τη Σχεδία, αλλά αυτή τη φορά είναι κάτι τελείως διαφορετικό από το "Δάφνης και Χλόη" και τους "Χορούς" του Ραβέλ που ήταν καθαρά αυτοσχεδιαστικές δουλειές. Υπήρχαν, βεβαίως, κατευθυντήριες γραμμές, αλλά ο δρόμος ήταν ο αυτοσχεδιασμός. Εδώ έχει άλλο χαρακτήρα, υπάρχει σενάριο, τα κομμάτια είναι χορογραφημένα και οι προκλήσεις διαφορετικές και πολύ ενδιαφέρουσες. Μια απ' αυτές ήταν να υπηρετήσω διαφορετικούς ρόλους μέσα στην ίδια παράσταση. Η γρήγορη εναλλαγή των ρόλων απαιτεί μια άλλου είδους προετοιμασία, γνώση και εκπαίδευση από όλους μας. Η άλλη ήταν να βρούμε μέσα από την ακινησία και τις στάσεις του σώματος κάποιους λόγους ύπαρξης και συμμετοχής στη δραματουργική εξέλιξη, κάτι καινούριο για τους περισσότερούς μας. Αυτό που βοήθησε εμένα ήταν να νιώσω ότι εκείνη τη στιγμή δεν υπάρχει καμία ουσιαστική εσωτερική διαφορά από την κίνηση στην ακινησία, παρά μόνο εξωτερική. Η συμμετοχή όμως είναι πλήρης, εφόσον βρίσκομαι στη σκηνή και είμαι παρών στα δρώμενα των πρωταγωνιστών της συγκεκριμένης εκείνης στιγμής. Άρα η συμμετοχή μου θα πρέπει να βγει με κάποιους τρόπους, που μπορεί να είναι τελείως εσωτερικοί. Μέσω της αναπνοής ή μέσω της συναισθηματικής φόρτισης από τη μουσική και τα δρώμενα. Αρχικά είχα μια δυσκολία τι ήταν αυτό που έπρεπε να κάνω. Υπήρχε μια ελευθερία από τη χορογράφο να δείξουμε δικά μας πράγματα χωρίς συγκεκριμένες οδηγίες. Έδειξα προσωπικά στοιχεία και στη συνέχεια κράτησε αυτά που ταίριαζαν ή διόρθωσε λάθη που δεν υπηρετούσαν τη συνολική αντίληψη. Αφαίρεση, λοιπόν, και επαναπροσανατολισμός. Αν και καινούριο μέλος, φαντάζομαι ότι το έργο είναι σημείο αναφοράς για την ομάδα, γιατί αλλάζει γενικά ο τρόπος αντιμετώπισης, και πρακτικά (πολλές ώρες δοκιμών, έμφαση στην ακρίβεια και τη συγκέντρωση) και ουσιαστικά σχετικά με ένα ανώτερο σημείο πειθαρχίας, πολύ απαραίτητο για να πάμε παραπέρα.

• Σπύρος Μπερτσάτος

  Το να δουλεύεις με μια τέτοια ομάδα αυτοσχεδιασμού είναι πολύ ενδιαφέρον γιατί είσαι συνδημιουργός. Η Αναστασία μας δίνει γενικές οδηγίες σχετικές με τον χώρο, την ατμόσφαιρα και τον τρόπο που θα χρησιμοποιήσουμε τη μουσική. Από κει και πέρα τις κινήσεις θα τις βρούμε εμείς κι αυτή έχει το μάτι που χρειάζεται για να αφαιρέσει τις περιττές και να αποκρυσταλλώσει τις καλύτερες που έχουν παραχθεί. Εξαρτάται από σένα πόσο ανοιχτός είσαι με τους άλλους, με τη μουσική, με το έργο, για να βγάλεις υλικό, αλλά η ίδια έχει να το καθαρίσει στο χώρο και να συνταιριάσει το τελικό σύνολο. Σ' αυτήν την παράσταση δεν υπάρχει μια απλή καθοδήγηση στο χώρο, όπως παλιότερα, αλλά και σε κάθε ειδική λεπτομέρεια της κίνησης. Εμείς ως χορός πρέπει να συντονιστούμε στις ίδιες κινήσεις, να είμαστε στις ίδιες γραμμές, πράγμα που θέλει πολύ δουλειά στις πρόβες και λεπτομερή εξειδίκευση. Το δύσκολο στο έργο είναι οι εναλλασσόμενες πολύ συνοπτικές σκηνές. Αλλάζουμε πολύ γρήγορα ρόλους σε μικρά διαστήματα, από αυλικούς σε μάγισσες κι από κει σε ναύτες, πράγμα που σημαίνει γρήγορες εναλλαγές στη διανοητική και κινησιολογική μας κατάσταση. Πρέπει όλη αυτή την τάξη που κερδίσαμε στο προηγούμενο μέρος να την απορρίψουμε στο επόμενο και να περάσουμε στη χαώδη κίνηση των μαγισσών. Τώρα η προσωπική κίνηση του καθενός πρέπει να ταιριάξει και να έχει την ίδια αισθητική με των άλλων. Ενώ παλιότερα η προσπάθεια επικεντρωνόταν στο να υπάρχει ανομοιογένεια στην κίνηση και ενότητα στο χώρο, τώρα πρέπει να υπάρχει ομοιογένεια και στα δύο. Γι' αυτό δουλεύουμε πάρα πολύ τη λεπτομέρεια. Η μουσική έχει τον πρωτεύοντα ρόλο και η Αναστασία επιμένει πολύ ό,τι παράγει ο καθένας να είναι μουσικό, να είναι δηλαδή ακριβώς στη ροή και στο πνεύμα της μουσικής. Είναι πολύ σημαντικό βήμα αυτή η παράσταση, όπου η αταξία του αυτοσχεδιασμού παντρεύεται με την τάξη της χορογραφίας. Το πάντρεμα αυτό είναι η πρόκληση σ' αυτό το έργο.

• Γιάννης Ντανάκος

  Συνεργάζομαι τον τελευταίο καιρό με τη Σχεδία. Είμαι ηθοποιός, χωρίς κλασική παιδεία στο χορό. Σ' αυτή τη δουλειά πάνω σ' ένα κλασικό έργο που συγκινεί βαθειά, κι αυτό νομίζω πως έχει αξία στην τέχνη, η Αναστασία έχει μια διαφορετική οπτική από τα προηγούμενα: είναι χορογραφημένο και όχι απλώς αυτοσχεδιασμός. Βεβαίως είχε τη πορεία του, ξεκίνησε από αυτοσχεδιασμό πάνω στα αφηγηματικά μέρη κι έγινε σιγά σιγά χορογραφία χωρίς να πρόκειται για περιγραφή. Μέσα από την κίνηση, η οποία είναι ιδιαίτερη γιατί ταξιδεύει από έναν αυστηρό μικρόκοσμο σε στιγμές έξαρσης, αποδίδονται με καθαρότητα οι ρόλοι και εμβαθύνονται οι χαρακτήρες. Αυτός είναι ένας σύγχρονος τρόπος αντιμετώπισης του κλασικού και οδηγεί στην αλήθεια αυτής της ερωτικής ιστορίας. Εμείς που είμαστε ο χορός μεταμορφωνόμαστε από αυλικούς σε μάγισσες κι από κει σε ναύτες, ένα τρίπτυχο με ιδιαίτερες απαιτήσεις στη διαρκή εναλλαγή τους, και μέσα από το σώμα ανακαλύψαμε τη ζωή αυτών των χαρακτήρων.

• Ελίνα Παπαδοπούλου

  Για μένα είναι μια καινούρια εμπειρία σε σχέση με ό,τι έχω κάνει μέχρι τώρα. Πρώτον, γιατί είναι σημαντικό. Δεύτερο γιατί καλούμαι να ερμηνεύσω ένα πρόσωπο, έναν ρόλο, κι αυτό με βάζει σε μια τελείως διαφορετική διαδικασία. Με απασχόλησε κυρίως το πώς θα μπορούσα να επιτρέψω να αναδυθεί ο χαρακτήρας της Μπελίντας με αναφορές στην Άννα της Αινειάδας. Αυτό που μου έδωσε τη λύση ήταν η μουσική. Το να αντιμετωπίσεις τον ρόλο φορμαλιστικά καταρχήν, παίρνοντας κατευθυντήρια γραμμή από τη μουσική, είσαι σ' έναν καλό δρόμο. Η δυσκολία είναι να συνδυάσεις την κίνηση με ελάχιστα ψήγματα θεατρικής αντιμετώπισης. Κι εδώ είναι ένα πρόβλημα με όλους τους χορευτές που δεν έχουμε θεατρική παιδεία. Είναι στην κόψη του ξυραφιού, χωρίς να υπερβάλλεις, χωρίς να μιμείσαι, να είσαι αυτό το θεατρικό πρόσωπο. Και πάλι εδώ η λύση είναι η μουσική. Να ακολουθείς την αφηγηματικότητα και τη δραματικότητα αλλά πάντα με κριτήριο την αφαίρεση του περιττού. Δηλαδή, ν' αφήνεις να αναδυθεί μέσα από την κίνηση, τη φόρμα, ο χαρακτήρας.
  Το έργο του Purcell μπορεί να είναι άλλοτε ανάλαφρο και ειρωνικό, άλλοτε σοβαρό, χαριτωμένο αλλά και βαθύ. Για το σύνολο της ομάδας είναι ένα μεγάλο βήμα αυτή η παράσταση, η οποία μας αναγκάζει να συνδυάσουμε την πειθαρχία της χορογραφίας με τον αυθορμητισμό του αυτοσχεδιασμού. Είναι ένα στοίχημα που ελπίζουμε να κερδίσουμε.

• Τόνια Πάστρα

  Στα δύο χρόνια που συμμετέχω στην ομάδα, οι δουλειές μας ήσαν πιο ελεύθερες από άποψη δομής και κίνησης, δεν είχαν καν στόρι. Η τωρινή παράσταση διαφέρει έχοντας πιο χορογραφημένη κίνηση. Αρχικά με τρόμαξε η σχέση με μια τόσο μεγάλη μουσική, αλλά την αντιμετωπίσαμε με πολύ μεγάλο σεβασμό και διαμορφώθηκε μια λιτότητα μέσα στην παράσταση.

• Μαρία Πουλάδα

  Το μεγάλο πρόβλημα που προσπαθήσαμε να λύσουμε, και εμείς και η Αναστασία, ήταν να συνδυάσουμε τον αυτοσχεδιασμό με την έντονη θεατρικότητα αυτής της όπερας. Τέθηκε τελικά το εξής ερώτημα: πόσο μπορεί ένας χορογράφος να αφήσει ελεύθερους τους χορευτές να εμπιστευτούν το ένστικτό τους, πόσο χρειάζονται οδηγίες για να δέσει το έργο. Δεν είναι τόσο εύκολο να διαμορφώσεις ένα ρόλο σχεδόν θεατρικά και ταυτόχρονα χορευτικά, κρατώντας την αυθεντικότητα του αυτοσχεδιασμού. Η αίσθησή μου είναι διφορούμενη: θα 'θελα να κάνω αλλά και να μην ξανακάνω κάτι τέτοιο. Στις πρόβες η διαμόρφωση των ρόλων κρατήθηκε για καιρό σε μια αοριστία, ώσπου να πάρουν τη χορογραφημένη τους μορφή. Αφεθήκαμε ελεύθεροι κάθε μέρα να περνάνε διαφορετικά πράγματα από το μυαλό μας, που άλλαζαν συνεχώς, κι έτσι παρέμεινε βασικό συστατικό ο αυτοσχεδιασμός. Από την άλλη μεριά το να υπηρετήσει κανένας την αφηγηματικότητα και να μπει σε μια άλλη πειθαρχία ήταν για μένα μια πρόκληση, μια έρευνα.

• Δημήτρης Σωτηρίου

  Στην αρχή με δυσκόλεψε να το φανταστώ ως αποτέλεσμα. Αλλά σιγά σιγά στη διάρκεια των δοκιμών άρχισα να δουλεύω μόνο το μέσα μου, να οραματίζομαι τον ρόλο, και κάποια στιγμή αυτό θα βγει προς τα έξω, θα γίνει απλά παρουσιάσιμο. Κάθε μέρα γεννιέται κάποια ιδέα και δουλεύεται τις επόμενες. Κάποιες φορές αναιρείται, όπως για παράδειγμα στην αρχή δοκίμαζα έναν αυτοσχεδιασμό με στοιχεία που έρχονταν από την Ανατολή, Κίνα, τάι τσι κ.λ.π. Αυτό στη συνέχεια αναιρέθηκε, κρατήθηκε ένα καθαρό δυτικό στιλ, οπότε όλα αυτά κρατήθηκαν σε μια μικρή γωνίτσα στο μυαλό μου. Το κόνσεπτ που θέλει να υλοποιήσει η Αναστασία βασίζεται στον κεντρικό πυρήνα του έργου που είναι η γέννηση της Δύσης, άρα βασίστηκε αρκετά σε δυτικά πρότυπα. Είναι πολύ διαφορετικό από το παρελθόν της ομάδας. Σε άλλες δουλειές είχαμε κάποια σχήματα στο χώρο τα οποία δουλεύαμε με τον αυτοσχεδιασμό. Η σχέση με τη μουσική ήταν επίσης πολύ διαφορετική: τη μια μέρα μπορούσες να την αντιμετωπίσεις δραματικά την επόμενη πολύ χαλαρά και αποστασιοποιημένα, ανάλογα με τη διάθεσή σου. Εδώ το καθετί είναι πολύ δουλεμένο και πατάει πάνω στη μουσική. Έτσι, αυτό που είχα να κάνω ήταν να μάθω πολύ καλά τη μουσική για να μπορώ να είμαι σωστός πάνω σ' αυτή. Την πρώτη φορά που άκουσα τη μουσική μου φάνηκε πολύ απόμακρη, σιγά σιγά άρχισα να την πλησιάζω και να μ' αρέσει, ν' ανοίγω πόρτες και να μπαίνω μέσα. Πολλά πράγματα άλλαξαν σε σχέση μ' αυτό που εγώ αρχικά θεωρούσα σωστό για την ερμηνεία της μουσικής. Έπρεπε να υπηρετήσω τη γραμμή της παράστασης, ανακαλώντας στοιχεία που είναι περασμένα στην παιδεία μου (αρχές μπαλέτου, αυλικός χορός κ.λπ.). Πάντα το να δουλεύεις είναι μια γέφυρα με πράγματα που θέλεις. Η καθημερινή πρόβα σε επαναφέρει στο κέντρο σου και ξανα-κατακτάς ακόμα και πράγματα που έχεις αφήσει πίσω σου. Η κατευθυντήρια γραμμή, και κινησιολογικά, έχει να κάνει με το ταξίδι του Αινεία που ξεκινά από την Ανατολή για να κατακτήσει τη Δύση. Επειδή δεν είμαι ηθοποιός να το δουλέψω μ' αυτή την τεχνική δοκίμασα να "παίξω" με δικά μου βιώματα, που έχουν να κάνουν με κάποια τοπία που επαναφέρω στη μνήμη μου ως τοπία που έχασα για να πάω σε κάτι καινούριο που δεν το γνωρίζω. Σ' όλη αυτή τη διαδικασία προετοιμασίας της παράστασης το πιο γοητευτικό σημείο είναι η συνεργασία μου με την Νατάσα.

Share this post