Μια συμβολική πρόταση τρόπου ζωής; (Χρήστος Πουγκιάλης, 5/11/2016)

Το Μπολερό είναι το πιο διάσημο κομμάτι του Γάλλου συνθέτη Μορίς Ραβέλ. Η σύνθεσή του βασίζεται στη φόρμα του ισπανικού χορού μπολέρο. Το συνέθεσε το 1928 για ένα έργο μπαλέτου, όταν του το ζήτησε η Ρωσίδα χορεύτρια Ίντα Ρουμπινστάιν. Τη χορογραφία έκανε η Μπρονίσλαβα Νιζίνσκα, αδελφή του διάσημου χορευτή και
χορογράφου Βασλάβ Νιζίνσκι.

Σύμφωνα με το σενάριο της τότε πρώτης παράστασης, μέσα σ’ ένα καπηλειό, άνθρωποι χορεύουν κάτω από το φως μιας λάμπας. Σε ανταπόκριση στην πρόσκλησή τους, μια κοπέλα ανεβαίνει πάνω στο τραπέζι και χορεύει όλο και πιο ζωηρά. Έτσι ξεκίνησε η συχνή χορογράφηση του Μπολερό πάνω σε τραπέζι.

Εκτός από την πρώτη χορογραφία της Νιζίνσκα ακολούθησαν και πολλές άλλες χορογραφήσεις του υπέροχου αυτού μουσικού κομματιού. Η διασημότερη είναι το σόλο του Μορίς Μπεζάρ, που δημιουργήθηκε το 1960 για τη Γιουγκοσλάβα χορεύτρια του μπαλέτου του Ντούσκα Σίφνιος. Έκτοτε την έχουν ερμηνεύσει μεγάλες διασημότητες του μπαλέτου με εξέχουσες την Μάγια Πλιέτσκαγια, την Συλβί Γκιγιέμ, τον Χόρχε Ντον, τον Νικολά Λε Ρις, την Νταϊάνα Βίσνεβα κλπ.

Επίσης διάσημη είναι και η χορογραφία - pas de deux του Ρολάν Πετί, που δημιουργήθηκε το 1996 για τους Λουτσία Λακάρα και Μάσιμο Μούρου. Έγινε γνωστή το 1997, όταν οι δύο έξοχοι καλλιτέχνες τη χόρεψαν εκπληκτικά στο λιμάνι της Μασσαλίας.

Μια διαφορετική χορογραφική θεώρηση

Διάσημες και όχι χορογραφήσεις του έργου αυτού προσπαθούν, σύμφωνα με τον κανόνα, να ακολουθήσουν τον ρυθμό της μουσικής και να αποδώσουν τη διαρκώς αυξανόμενη έντασή της. Η Αναστασία Λύρα, χορογράφος και χορεύτρια, που ανάμεσα στα ενδιαφέροντά της είναι και η μελέτη της αργής κίνησης, έχει μια τελείως διαφορετική προσέγγιση. Αδιαφορεί για τον ρυθμό και κρατά πολύ βραδεία την κίνηση, ωσάν να χρησιμοποιεί τροχοπέδη. Ωσαύτως, όπως θα αναπτύξουμε, οδηγεί, με έναν δικό της τρόπο, σε ένα όμορφο εικαστικό αποτέλεσμα, στη γέννηση μιας γαλήνης και ενός συμβολικού προβληματισμού.

Περιγραφή

Η παράσταση αποτελείται από τρεις διαδοχικές ερμηνείες του Μπολερό. Κάθε εκτέλεση χορεύεται από δύο άτομα, που το κάθε ένα χορεύει πάνω σε ένα τραπέζι. Τα δύο τραπέζια ήταν τοποθετημένα στις δύο άκρες της σκηνής. Η πρώτη εκτέλεση έγινε από δύο γυναίκες (Αθηνά Κυρούση, Αλίκη Κόντζιου – Γούσα), η δεύτερη από δύο άνδρες (Μιχάλης Τσικριτέας, Γιάννης Μήτσος) και η τρίτη από μία γυναίκα και έναν άνδρα (Αναστασία Λύρα – Κωνσταντίνος Μίχος).

Όσον αφορά στην εξέλιξη της παραστάσεως, οι χορευτές και οι χορεύτριες ξεκινούν έχοντας έκαστος-η κρεμασμένο από τους ώμους ένα πολύ μακρύ σατινένιο ύφασμα. Στη συνέχεια στροβιλίζονται εξαιρετικά αργά, κάνοντας συγχρόνως εξίσου αργές ελεύθερες κινήσεις. Παρά τη βραδύτητα, οι κινήσεις τους δεν έχουν κανένα ίχνος νωχελικότητας. Θα λέγαμε μάλιστα ότι εκπέμπουν μια αυτοκυριαρχία. Κινούνται έτσι ανεξάρτητα μεταξύ τους, έχοντας για σύντροφό τους το μακρύ ύφασμα, με το οποίο αυτοσχεδιάζουν. Τοιουτοτρόπως το ύφασμα γίνεται άλλοτε ένδυμα, άλλοτε αγκαλιά, άλλοτε αφήνεται στο πάτωμα κ.λπ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο καθένας να δημιουργεί ένα δικό του εικαστικό, σαν άγαλμα που αλλάζει στάσεις με πολύ αργή κίνηση.

Τα γεννώμενα συναισθήματα

Παρ’ ότι στον υπογράφοντα αρέσει η χορευτική δράση που ακολουθεί κατά πόδας τον ρυθμό, δεν μπορέσαμε να αντισταθούμε στη γοητεία της παραστάσεως. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να το εξηγήσουμε. Καθ’ ον χρόνον ο έντονος ρυθμός της μουσικής πιέζει τους χορευτές να τον ακολουθήσουν, αυτοί συνεχίζουν με τον δικό τους βραδύ ρυθμό, με μια στωική θα λέγαμε, εγκράτεια. Όλη αυτή η αντίθεση δημιουργεί αρχικά μια αδημονία στη διάθεση του θεατή, που έχει συνηθίσει να ακολουθούν οι χορογραφίες τον ρυθμό της μουσικής.

Όμως εν προκειμένω το χάσμα ανάμεσα στο αναμενόμενο και το εκτελούμενο παραδόξως δεν αποβαίνει δυσάρεστο. Αντιθέτως, αυτή η προσμονή μιας εντονότερης κίνησης, που όμως δεν έρχεται, αυξάνει την προσήλωση του θεατή στη βίωση του δρωμένου. Επί πλέον, σε κάποιες στιγμές δημιουργεί την αίσθηση μιας επιβλητικότητας επί του θυμικού του θεατή. Δηλαδή, αυτό που σε άλλες παραστάσεις ενοχλεί, η δημιουργός καταφέρνει με τον τρόπο της να το αξιοποιεί θετικά.

Ίσως αρχικά ξενίζει κάποιους η παρακολούθηση της τόσο βραδείας κίνησης των χορευτών. Όμως η προσήλωση που αναφέραμε ότι επιτυγχάνεται, με τη σειρά της οδηγεί σε μια εσωτερική ηρεμία, η οποία αυξάνεται σε κάθε νέα εκτέλεση του κομματιού. Αυτή η αίσθηση συνδυάζεται με την ωραιότητα του όλου εικαστικού θεάματος και φυσικά της μουσικής. Χωρίς άγχος πια ο θεατής μπορεί να απολαμβάνει την παράσταση. Επί πλέον μπορεί να ανιχνεύει μέσα του την αίσθηση που προσλαμβάνει από εκείνο που εκπέμπει ο κάθε χορευτής-τρια.

Μια συμβολική πρόταση τρόπου ζωής;

Λαμβάνοντας υπόψη τον τρόπο με τον οποίο η παράσταση οδηγεί σε ευχάριστα συναισθήματα, μπορούμε να ανιχνεύσουμε ότι υπαινίσσεται έναν συμβολικό προβληματισμό. Συγκεκριμένα, όλοι μας λιγότερο ή περισσότερο πιεζόμαστε από τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις που έχουμε στην καθημερινότητά μας. Έτσι ακολουθούμε έναν γρήγορο και απαιτητικό ρυθμό στη ζωή μας, που συνδέεται άμεσα με τον χρόνο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην έχουμε χρόνο να σκεφθούμε τον εαυτό μας, το μέσα μας.

Συνήθως ζούμε για το μέλλον, έχοντας στο μυαλό το «τι και πώς θα γίνει κάτι» ή και στο παρελθόν σκεφτόμενοι «τι έγινε» και «πώς θα γινόταν αν...». Επίσης χανόμαστε στην εικονική πραγματικότητα της οθόνης της τηλεόρασης ή του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Δηλαδή, ως επί το πλείστον δεν αφιερώνουμε χρόνο για να απολαύσουμε το παρόν, ακόμα και όταν υπάρχουν εμφανώς ευχάριστα πράγματα γύρω μας.

Έρχεται λοιπόν αυτό το έργο και, με την ευχαρίστηση που αφήνει η συγκέντρωση στην αργή του κίνηση και στην ωραιότητα της εικόνας, μας δείχνει μια αναλογία. Δηλαδή, πώς θα αισθανθούμε αν μειώσουμε την ταχύτητα του ρυθμού της ζωής μας και συγκεντρωθούμε στο παρόν. αν αφουγκραστούμε μέσα μας τι προσλαμβάνουμε από τις εικόνες, τους ήχους κ.λπ. που έχουμε γύρω μας. Στις περισσότερες των περιπτώσεων θα βρούμε πολλά όμορφα πράγματα δίπλα μας, που μας καλούν να τα απολαύσουμε, να τα χαρούμε. Και όμως εμείς δεν τα προσέχουμε, παραδομένοι στα αλλότρια της καθημερινότητάς μας, στον λαβύρινθο του χρόνου μας.

Παρ’ ότι δεν γνωρίζουμε τα κίνητρα και τις προθέσεις της Αναστασίας Λύρα, το έργο της κάνει μια πρωτοπόρα πρόταση, τόσο για την κίνηση, όσο και, συμβολικά, για τον τρόπο της καθημερινής μας ζωής. Δεν έχουμε παρά να το δοκιμάσουμε. Δηλαδή, μειώνοντας για λίγο την ταχύτητα του καθημερινού μας τρεξίματος, να συγκεντρωθούμε στο παρόν, ώστε να προσέξουμε τα ευχάριστα που υπάρχουν γύρω μας. Αν αυτό μας δώσει ευχαρίστηση, ας το εφαρμόζουμε όλο και πιο συχνά.

Λοιπά στοιχεία

Όλοι οι χορευτές και χορεύτριες έκαναν μια καλή και ξεχωριστή ο καθένας παρουσία. Η αίθουσα της παραστάσεως έχει ένα ιδιαίτερο χρώμα, ως φυσικό σκηνικό, αλλά και ως χώρος τέχνης γενικότερα. Αυτό οφείλεται στο ότι είναι εμφανή τα τμήματα της Ρωμαϊκής Αγοράς και των κτισμάτων του 1ου αιώνα π.Χ. πάνω στα οποία έχει ανεγερθεί το οίκημα. Μάλιστα θεωρούμε ότι υποβάλλει το κοινό σε μια ενδοσκοπική διάθεση. Τα κοστούμια της Αναστασίας Λύρα, λιτά και ταυτοχρόνως επιβλητικά, με την καλαισθησία τους συνέβαλαν σημαντικά στην ομορφιά της εκδιπλούμενης εικόνας. Οι προβολείς από τον Άλκη Σπηλιόπουλο, με αργές επίσης εναλλαγές, πέτυχαν να προσθέσουν τον δικό τους εμφατικό τόνο και χροιά στην επιτυχία της παραστάσεως.

Επίλογος

Είναι φυσικό να διερωτηθούν κάποιοι: Είναι χορός αυτή η τόσο αργή κίνηση; Οι ασχολούμενοι με τον σύγχρονο μοντέρνο ή μεταμοντέρνο χορό απαντούν θετικά (ναι). Όμως δεν έχει σημασία τι πιστεύει ο καθένας επ’ αυτού. Το σημαντικό είναι πώς αισθάνεται όταν φεύγει από μια παράσταση. Εν προκειμένω, διαπιστώσαμε ότι όχι μόνο εμείς, αλλά και το λοιπό κοινό αποχώρησε με την ευχαρίστηση χαραγμένη στο πρόσωπό του. Ελπίζουμε ότι έχει λάβει ταυτοχρόνως και το συμβολικό μήνυμα της παραστάσεως για μια πιο ευχάριστη ζωή.

Χρήστος Πουγκιάλης
Εφημερίδα Ρήξη, αρ. φύλλου 128, 5/11/2016
 

Share this post